Ułatwienia dostępu
W prezentowanym materiale chciałabym przedstawić kilka informacji, które umożliwią uczniom przygotowanie do egzaminu maturalnego. Bardzo ważne jest, aby dostatecznie wcześnie zapoznać się z wymaganiami egzaminacyjnymi, które znajdują się w Informatorze Maturalnym od 2005 roku Biologia oraz w późniejszych jego uzupełnieniach, tzn. w Aneksie do informatora maturalnego od maja 2007 roku wydanym w 2006 roku i Informatorze o egzaminie maturalnym od 2008 roku wydanym w 2007 roku. Wersje elektroniczne wszystkich wyżej podanych dokumentów znajdują się na stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (www.cke.edu.pl i poszczególnych okręgowych komisji egzaminacyjnych np. krakowskiej www.oke.krakow.pl ).
W informatorze maturalnym znajdziecie podstawowe wiadomości na temat egzaminu maturalnego. Zachęcam do korzystania z Internetu, który jest również źródłem wiedzy o egzaminie, a w szczególności do korzystania ze stron: Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, Ministerstwa Edukacji Narodowej (www.men.gov.pl ) oraz strony na której możecie znaleźć przykładowe arkusze maturalne (www.arkuszematuralne.pl ). Egzamin maturalny z biologii nie należy do łatwych, ze względu na obszerny materiał nauczania. Dlatego, też wybór tego przedmiotu na egzaminie maturalnym powinien być dokonany w sposób świadomy a nie przypadkowy. Uczniowie, którzy chcą zdawać biologie na poziomie rozszerzonym będą musieli w dużej mierze przygotowywać się samodzielnie. Ja jako nauczyciel biologii Wam w tym pomogę między innymi poprzez zamieszczanie na stronie szkoły w rubryce publikacje odpowiednich materiałów, prowadzenie konsultacji oraz podam wykaz książek, które pomogą Wam przygotować się do egzaminu. Zaproponowane poniżej publikacje zawierają niezbędne informacje z zakresu biologii, które uczeń powinien opanować . Autorka w sposób przejrzysty, pogrupowała materiał w odpowiednie działy. Zaletą podręczników jest przede wszystkim przystępny sposób prezentowanych informacji , także podane są przykładowe zadania do omawianych zagadnień.
Proponuję, aby skorzystać z publikacji wydawnictwa „Omega”
Ponadto oczywiście przygotowywać się należy z podręczników szkolnych nie tylko wydawnictwa, z którego korzystamy, ale również można sięgnąć do podręczników wydawnictwa „Nowa Era”, „Operon” zawierających materiał dla poziomu rozszerzonego.
Jeszcze bardzo ważna uwaga; przygotowywać należy się systematycznie. Są różne metody przygotowania jedni robią notatki , inni podkreślają ważne informacje w tekście, a jeszcze i inni tylko czytają ( tej metody akurat nie polecam ).
Arkusz egzaminacyjny składa się głównie z zadań otwartych, które mogą być krótkiej odpowiedzi i „ z luką” oraz niewielkiej liczby zadań zamkniętych : testu wyboru, prawda-fałsz, na dobieranie ( przyporządkowanie, klasyfikacja, uporządkowanie ). Poniżej przedstawiam przykłady różnych typów zadań:
Zadanie zamknięte – prawda – fałsz:
W procesie glikolizy biorą udział poniższe substancje i struktury |
|
|
|
1. |
Określony substrat organiczny |
P |
F |
2. |
ADP i P ( fosforan organiczny ) |
P |
F |
3. |
Tlen jako ostatni akceptor wodoru w łańcuchu oddechowym |
P |
F |
4. |
Mitochondria z odpowiednimi enzymami |
P |
F |
Zadanie zamknięte – test wyboru:
Poniżej przedstawiono charakterystykę jednego z elementów morfotycznych krwi człowieka. Są to wysoce wyspecjalizowane, krótko żyjące komórki, o kształcie dwuwklęsłych krążków. Po procesie dojrzewania nie mają jądra komórkowego. Biorą udział w transporcie tlenu z płuc do tkanek.
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
Powyższa charakterystyka odnosi się do
Zadania krótkiej odpowiedzi:
Zapalenie papierosa powoduje m.in. wzrost stężenia glukozy we krwi, co chwilowo wywołuje dobre samopoczucie. Po chwili jednak stężenie glukozy gwałtownie spada, co palacz zwykle odreagowuje, sięgając po kolejnego papierosa. W ten sposób uzależnia się od nikotyny. W dymie papierosowym znajduje się tlenek węgla, który – łącząc się trwale z hemoglobiną – powoduje, że po organizmie rozprowadzana jest mniejsza ilość tlenu. Następstwem tego są m.in. bóle i zawroty głowy. Papierosy zawierają także substancje smoliste, które są główną przyczyną nowotworów oraz kwasy sprzyjające powstawaniu przewlekłego nieżytu oskrzeli.
Przykład prawidłowej odpowiedzi:
Wpisz w wyznaczone miejsce na rysunku nazwę wskazanego strzałką nieruchomego połączenia kości.
Zadanie z luką:
Wpisz do schematu odpowiednie nazwy trzech różnych układów pełniących istotną rolę w sprawnym funkcjonowaniu organizmu człowieka.
Nadrzędna koordynacja wszystkich czynności życiowych
A. .......................................................................... - pepsyna
B. .......................................................................... - trypsyna, chymotrypsyna
C. .......................................................................... - karboksypeptydazy, aminpeptydazy
Wpisz w odpowiednie miejsca etapów A, B i C nazwy odcinków przewodu pokarmowego, w których działają wymienione enzymy.
Zadania zamknięte na dobieranie:
I. mocznik | A. układ pokarmowy |
II. woda | B. układ wydalniczy |
III. dwutlenek węgla | C. układ oddechowy |
D. skóra |
Oocyt II rzędu, oogonium, komórka jajowa, oocyt I rzędu
Następna publikacja ukarze się na stronie po 20 września i dotyczyć będzie formułowania problemu badawczego, stawiania hipotez oraz projektowania doświadczeń.
Opracowała:
Lucyna Konior – nauczyciel biologii
Polecenia w tej grupie zadań mogą dotyczyć:
Materiałem źródłowym do porównań są:
Głównym wymaganiem przy udzielaniu odpowiedzi jest precyzja, trafność, udzielanie odpowiedzi na temat czyli informowanie czym różni się „ coś od czegoś „, co ma ( lub nie ma ) wskazany w poleceniu obiekt lub co wyraźnie go odróżnia od innych obiektów wskazanych w poleceniu.
Przykładowe zadania
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
Przykład prawidłowej odpowiedzi:
Wymień cechę budowy różniącą te tkanki.
Przykład poprawnej odpowiedzi:
Przykładowe poprawne odpowiedzi:
Teraz przejdę do omówienia zadań , które polegają na odczytywaniu informacji bezpośrednio z tekstu, tabeli, rysunku czy wykresu. Zadania te sprawdzają umiejętność czytania ze zrozumieniem i analizowania informacji przedstawionych w różnej formie., z których należy następnie wypisać konkretne wielkości lub informacje.
Przykładowe zadania
Poprawne odpowiedzi:
Kolejność wpisów :
Niski, glukagon; wysoki, insulina
Poprawna odpowiedź:
Między I i II okresem
Techniki inżynierii genetycznej są stosowane w wielu badaniach naukowych i w procesach o znaczeniu praktycznym, takich jak np. wytwarzanie cennych dla medycyny substancji oraz w terapii genowej. Przykładem takich substancji są: insulina ludzka, stanowiąca lek dla chorych na cukrzycę lub hormon wzrostu, używany w leczeniu karłowatości. Techniki te są również wykorzystywane do otrzymywania organizmów transgenicznych.
Na podstawie analizy tekstu wymień trzy możliwości zastosowania technik inżynierii genetycznej.
Przykład prawidłowej odpowiedzi:
Poprawna odpowiedź:
B
Obserwacja to jedna z podstawowych metod badania obiektów przyrodniczych, obejmująca bezpośrednia analizę wzrokową lub za pomocą przyrządów powiększających oraz dokonywanie pomiarów, bez ingerencji w strukturę czy funkcję badanych obiektów w przeciwieństwie do eksperymentu.
Każda skuteczna obserwacja jest ukierunkowana, celowa i systematyczna. Jej wyniki podobnie jak w doświadczeniu ( eksperymencie ) powinny być zebrane, rejestrowane i opracowane w sposób umożliwiający syntezę i tworzenie uogólnień.
Etapy ( reguły ), które zastosowane w ustalonej kolejności decydują o prawidłowym przebiegu obserwacji:
Przykładowe zadania :
1. Wpływ wysiłku fizycznego na pracę układu oddechowego można zaobserwować podczas lekcji wychowania fizycznego, kiedy uczniowie biegną na 60 m.
Zaplanuj obserwację wpływu wysiłku fizycznego na układ oddechowy, podając parametr, który będzie obserwowany i sposób przeprowadzenia obserwacji.
W tym przypadku musimy zastanowić się jaki parametr jest związany z pracą układu oddechowego. Jedynym parametrem jest częstotliwość z jaką można oddychać , a bieganie związane jest z intensywnym wysiłkiem fizycznym.
Dlatego należy porównać częstotliwość oddychania , co najmniej jednej osoby ( lub większej liczby ) w spoczynku ( przed biegiem ) i bezpośrednio po wysiłku ( biegu ), aby prawidłowo zaplanować obserwację.
Proponowana odpowiedź – plan obserwacji :
Uczeń ma do dyspozycji : zlewkę szklaną, wodę wapienną, rurkę szklaną.
Podaj kolejność czynności ucznia, który na lekcji biologii sprawdzi, że w powietrzu wydychanym znajduje się dwutlenek węgla.
Proponowana odpowiedź :
Informacje zebrane w czasie dobrze zaplanowanej obserwacji dostarczają materiału przydatnego w rozwiązywaniu różnych problemów.
Postanowiono przeprowadzić obserwację w celu potwierdzenia szkodliwego wpływu palenia tytoniu na wydolność oddechową człowieka.
Zaproponuj jakie grupy ludzi należy uwzględnić w obserwacji, żeby osiągnąć jej cel.
Proponowana odpowiedź:
Jeśli mamy potwierdzić szkodliwość palenia tytoniu musimy najlepiej wybrać przynajmniej dwie grupy : jedna grupa osób niepalących i druga grupa osób palących.
Zestaw doświadczalny i kontrolny :
Przykładowe zadania :
U niektórych słodkowodnych protestów, np. pantofelków występują tzw. Wodniczki tętniące, które zbierają wodę z wnętrza komórki i wypompowują ją na zewnątrz. Pulsowanie wodniczek tętniących łatwo zaobserwować w mikroskopie optycznym.
Zaplanuj doświadczenie pozwalające rozwiązać problem badawczy:
Czy częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących u pantofelków zależy od stężenia NaCl w ich środowisku zewnętrznym?
Do dyspozycji masz mikroskop, akwarium z hodowlą pantofelków, zlewki, szkiełka podstawowe, zakraplacz, 1% roztworu NaCl, wodę destylowaną.
W planie doświadczenia uwzględnij:
Proponowana odpowiedź:
Podczas uprawy kukurydzy w hodowli wodnej zaobserwowano śluzowacenie korzeni. Postawiono hipotezę, że to zjawisko może być wywołane brakiem jakiegoś pierwiastka.
Zaproponuj doświadczenie, dzięki któremu można zweryfikować postawioną hipotezę. W projekcie doświadczenia zaplanuj zestaw badawczy i kontrolny.
Proponowana odpowiedź:
Próba kontrolna : kilka siewek kukurydzy umieszczamy na pożywce zawierającej pełny skład soli mineralnych.
Próba badawcza : kilka siewek kukurydzy umieszczamy na różnych pożywkach mineralnych. Każda z nich pozbawiona jest jednego wybranego pierwiastka.
Postanowiono doświadczalnie zweryfikować hipotezę : wzrost natężenia światła prowadzi do zwiększenia intensywności fotosyntezy.
Do dyspozycji masz :
Przedstaw plan doświadczenia ( opis zestawu doświadczalnego i sposobu zbierania wyników), które sprawdzi słuszność postawionej hipotezy. Do projektu doświadczenia należy wykorzystać przedmioty wypisane powyżej oraz uwzględnić fakt wydzielania przez moczarkę pęcherzyków tlenu.
Proponowana odpowiedź:
Poniżej przedstawiono zestaw materiałów niezbędnych do wykonania doświadczenia weryfikującego hipotezę badawczą : temperatura wpływa na szybkość kiełkowania nasion grochu.
Zestaw materiałów :
Dodatkowo : lodówka ( temp. 0 – 5 stopni Celsjusza )
cieplarka ( temp. 30 – 40 stopni Celsjusza )
Przedstaw plan doświadczenia ( opis zestawu doświadczalnego i przebiegu doświadczenia – w punktach, które sprawdzi słuszność postawionej hipotezy.
Proponowana odpowiedź :
Problem badawczy ma najczęściej formę pytania, które zadajemy sobie dokonując obserwacji lub przygotowując się do wykonania planowanego doświadczenia. Często jest to temat danego eksperymentu ( doświadczenia ).
Najczęściej spotykana forma pytań:
Niekiedy, rzadko problem jest w formie równoważnika zdania oznajmującego temat doświadczenia :
Przykładowe zadania
Rysunek przedstawia doświadczenie badające reakcję samic konika polnego znajdujących się w okresie godowym.
Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia.
Proponowana odpowiedź:
W poniższej tabeli przedstawiono dane dotyczące wybranych cech różnych ssaków.
Rodzaj zwierząt |
Okres ciąży (dni) |
Masa osobnika dorosłego (kg) |
Dzik |
126 |
200 |
Koń |
336 |
700 |
Lis |
52 |
10 |
Słoń |
600 |
5700 |
Żubr |
290 |
1000 |
Sformułuj przykład problemu badawczego, do rozwiązania którego można wykorzystać dane zebrane w tabeli oraz wniosek, wynikający z interpretacji tych danych.
Proponowana odpowiedź :
Na rysunku przedstawiono dwa zestawy doświadczalne (zestaw I i II) przygotowane do zaplanowanego doświadczenia. Jego wyniki miały być ustalone poprzez zliczanie kiełkujących nasion w każdym zestawie co 3 dni, w ciągu 12 dni trwania doświadczenia.
Sformułuj problem badawczy do zaplanowanego doświadczenia.
Proponowana odpowiedź :
Beztłuszczowa masa ciała (LBM), czyli masa tkanki tłuszczowej zawartej w mięśniach oraz narządach wewnętrznych, stanowi wielkość odniesienia przy ocenie, w jakim stopniu mierzone wskaźniki fizjologiczne i sprawnościowe mieszczą się w granicach normy lub od niej odbiegają. Poniżej przedstawiono wyniki badań procentowej zawartości tłuszczu u mężczyzn i u kobiet w różnych grupach wiekowych.
Grupa wiekowa ( lata ) |
Procent tłuszczu |
|
Mężczyźni |
Kobiety |
|
15 – 19 |
13 -16 |
20 – 24 |
20 – 29 |
15 – 20 |
22 - 25 |
30 – 39 |
18 – 26 |
24 – 30 |
40 – 49 |
23 – 29 |
27 – 33 |
50 – 59 |
26 – 33 |
30 – 38 |
60 – 69 |
29 – 33 |
30 - 36 |
Na podstawie analizy powyższych danych sformułuj problem badawczy.
Proponowana odpowiedź:
Hipoteza badawcza - jest naukowo uzasadnionym przypuszczeniem wymagającym sprawdzenia. Może być prawdziwa lub fałszywa. Stanowi teoretyczna odpowiedź do postawionego problemu badawczego. Jest wyrażana zdaniem oznajmującym. Można ją sformułować na podstawie analizy treści problemu badawczego, wyników obserwacji czy doświadczenia.
Beztłuszczowa masa ciała (LBM), czyli masa tkanki tłuszczowej zawartej w mięśniach oraz narządach wewnętrznych, stanowi wielkość odniesienia przy ocenie, w jakim stopniu mierzone wskaźniki fizjologiczne i sprawnościowe mieszczą się w granicach normy lub od niej odbiegają. Poniżej przedstawiono wyniki badań procentowej zawartości tłuszczu u mężczyzn i u kobiet w różnych grupach wiekowych.
Grupa wiekowa ( lata ) |
Procent tłuszczu |
|
Mężczyźni |
Kobiety |
|
15 – 19 |
13 -16 |
20 – 24 |
20 – 29 |
15 – 20 |
22 - 25 |
30 – 39 |
18 – 26 |
24 – 30 |
40 – 49 |
23 – 29 |
27 – 33 |
50 – 59 |
26 – 33 |
30 – 38 |
60 – 69 |
29 – 33 |
30 - 36 |
Na podstawie analizy powyższych danych przedstaw hipotezę badawczą .
Proponowana odpowiedź:
W lizosomach w środowisku kwaśnym (pH 5), są rozkładane enzymatycznie makrocząsteczki różnych substancji, między innymi białka. Enzymy z lizosomów uwolnione do cytoplazmy (pH 7,2) tylko w minimalnym stopniu uszkadzają białka cytoplazmatyczne.
Sformułuj hipotezę wyjaśniająca opisane powyżej następstwo uwalniania enzymów z lizosomów do cytoplazmy.
Proponowana odpowiedź:
Samice większości gatunków komarów atakują duże ssaki, w tym również człowieka, aby pobrać porcję krwi. Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarów wilgotności powietrza i aktywności samic komarów atakujących grupę ludzi mierzone co 3 godziny od godziny 6:00 do 21:00 w ciągu jednej doby.
Sformułuj hipotezę badawczą dotyczącą aktywności samic komarów potwierdzoną przedstawionymi wynikami badań.
Proponowana odpowiedź:
Tabela ilustruje wyniki przeprowadzonego doświadczenia na obecność związków organicznych.
Materiał roślinny |
Odczynnik Lugola |
Odczynnik Fehlinga |
jabłko |
-- |
czerwone zabarwienie |
pomarańcza |
-- |
czerwone zabarwienie |
ziemniak |
niebieskie zabarwienie |
-- |
Sformułuj hipotezę badawczą do tego doświadczenia.
Proponowana odpowiedź:
Kolejna część materiałów będzie na stronie po 15 października.
Lucyna Konior
Czy wiecie Państwo, że nawet 80% kobiet zakaża się wirusem HPV w ciągu swojego życia a najczęstszym powodem występowania raka szyjki macicy jest HPV? Problem zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego nie dotyka wyłącznie kobiet, mężczyźni również są narażeni. W jaki sposób można się przed nim uchronić? Program zdrowotny profilaktyki zakażeń wirusem HPV w Małopolsce dotyczy właśnie ochrony przed zakażeniem HPV. Jest on realizowany przez Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie a finansowany z budżetu Województwa Małopolskiego.
Skala problemu zakażeń wirusem HPV
Światowa Organizacja Zdrowia w kwietniu 2009 roku opublikowała stanowisko uznające raka szyjki macicy i inne choroby wywoływane przez wirusa brodawczaka ludzkiego (Human Papilloma Virus - HPV) za problem zdrowia publicznego o zasięgu globalnym. Codziennie na świecie rozpoznaje się raka szyjki macicy u 1300 kobiet – średnio co minutę pada jedna diagnoza. Zakażenie wirusem może wystąpić na skutek kontaktu seksualnego każdego rodzaju. Program zdrowotny profilaktyki zakażeń wirusem HPV w Małopolsce wskazuje profilaktykę poprzez szczepienia ochronne oraz regularne badania cytologiczne w kierunku wczesnego wykrywania chorób nowotworowych - jako szansę na uniknięcie zakażenia. To profilaktyka jest najbardziej efektywnym sposobem walki z zagrożeniem, zapobieganie jest zawsze lepsze od leczenia. W ramach programu zdrowotnego zostanie przeprowadzona kampania edukacyjno-informacyjna skierowana do uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, ich rodziców oraz nauczycieli z Małopolski.
Więcej informacji na profilaktykawmalopolsce.pl
Źródło: Realizator Programu Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie. Program finansowany ze środków Województwa Małopolskiego.
Technikum | ||
|
||
|
||
|
||
|
||
Szkoła branżowa I Stopnia | ||
|
||